Sinh học 11 [CB] bài 15 Tiêu hóa ở động vật

I. Tiêu hóa là gì?

- Khái niệm: Tiêu hóa là quá trình biến đổi các chất phức tạp của thức ăn thành các chất có cấu tạo đơn giản mà cơ thể động vật có khả năng hấp thụ được.
- Tiêu hóa ở động vật gồm: tiêu hóa nội bào( không bào tiêu hóa) và tiêu hóa ngoại bào(túi tiêu hóa, ống tiêu hóa).

II. Tiêu hóa ở động vật chưa có cơ quan tiêu hóa

Động vật chưa có cơ quan tiêu hóa là động vật đơn bào như trùng roi, trùng giày, amip,...
- Thức ăn được tiêu hóa nội bào.
- Quá trình tiêu hóa nội bào gồm 3 giai đoạn :
+ Hình thành không bào tiêu hóa.
+ Tiêu hóa chất dinh dưỡng phức tạp thành chất đơn giản.
+ Hấp thu chất dinh dưỡng đơn giản vào tế bào chất.

III. Tiêu hóa ở động vật có túi tiêu hóa

- Các loại ruột khoang và gian dẹp có túi tiêu hóa
- Cấu tạo túi tiêu hóa :
+ Hình túi và cấu tạo từ nhiều tế bào.
+ Túi tiêu hóa có một lỗ thông duy nhất(hậu môn).
+ Trên thành túi có nhiều tế bào tuyến tiết enzim tiêu hóa vào lòng túi tiêu hóa.
- Ở túi tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa ngoại bào và tiêu hóa nội bào.

IV. Tiêu hóa ở động vật có ống tiêu hóa

- Động vật : Động vật có xương sống và nhiều động vật không xương sống.
- Ống tiêu hóa được cấu tạo từ nhiều bộ phận khác nhau như : miệng, hầu, thực quản, dạ dày, ruột, hậu môn.
- Trong ống tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa ngoại bào nhờ hoạt động cơ học và nhờ tác dụng của dịch tiêu hóa.
?Ống tiêu hóa của một số động vật như giun đất, châu chấu, chim (hình 15.3 - hình 15.5) có bộ phận nào khác với ống tiêu hóa của người ? Các bộ phận đó có chức năng gì ?
Gợi ý trả lời
- Các bộ phận của ống tiêu hóa: miệng, thực quản, dạ dày, gan, tụy, ruột non, ruột già.
- Bảng 15:
- Các bộ phận khác với ống tiêu hóa của người, đó là diều giun đất và côn trùng, diều và dạ giày cơ (mề) ở chim ăn hạt
+ Diều là một phần của thực quản biến đổi thành. Diều là nơi chứa và làm mềm thức ăn + Dạ dày cơ rất khỏe có chức năng nghiện nát thức ăn dạng hạt. Trong dạ dày cơ còn có những viên sỏi làm tăng hiệu quả nghiền nát.

Trả lời câu hỏi và bài tập

1. Cho biết sự khác nhau giữa tiêu hóa nội bào và tiêu hóa ngoại bào.
Gợi ý trả lời : 
Sự khác nhau giữa tiêu hóa nội bào và tiêu hóa ngoại bào:
- Tiêu hóa nôi bào là tiêu hóa thức ăn bên trong tế bào, thức ăn được tiêu hóa hóa học trong không bào nhờ hệ thống Enzim
- Tiêu hóa ngoại bào là tiêu hóa thức ăn bên ngoài tế bào, thức an có thể được tiêu hóa trong túi tiêu hóa hoặc được tiêu hóa cả về mặt cơ học và hóa học trong ống tiêu hóa.
Có thể hiểu sự khác biệt là tiêu hóa nội bào thì tiêu hóa bên trong tế bào còn tiêu hóa ngoại bào thì bên ngoài tế bào.
2. Ống tiêu hóa phân hóa thành những bộ phận khác nhau có tác dụng gì ?
Gợi ý trả lời : 
Ống tiêu hóa phần thành các bộ phận khác nhau để thực hiện các chức năng khác nhau nhất định. Sự chuyện hóa về chức năng giúp quá trình tiêu hóa đạt hiệu quả cao. Ví dụ: Ở khoang miệng, cơ nhai tham giao vào quá trình tiêu hóa cơ học, làm thức ăn nhỏ lại, làm tăng diện tích tác dụng enzim tiêu hóa lên thức ăn.
3. Tại sao lại nói tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa là tiêu hóa ngoại bào?
Gợi ý trả lời: 
Thức ăn ở trong ống tiêu hóa (gồm nhiều bộ phận) theo một chiều. Khi đi qua ống tiêu hóa, thức ăn được biến đổi cơ học trở thành các chất dinh dưỡng đơn giản và được hấp thụ vào máu. Quá tình biến đổi thức ăn hoàn toàn xảy ra trong ống tiêu hóa ( không xảy ra trong tế bào) nên được gọi là tiêu hóa ngoại bào ( tức là tiêu hóa bên ngoài tế bào)
4. Cho biết những ưu điêm của tiêu hóa thức ăn trong ông tiêu hóa so với túi tiêu hóa.
Gợi ý trả lời:
- So sánh mức độ trộn lẫn thức ăn với chất thải (phân) trong túi và trong ống tiêu hóa.
- So sánh mức độ hòa loãng của dịch tiêu hóa với nước trong túi và trong ống tiêu hóa
- So sánh mức độ chuyển hóa của các bộ phận của ống tiêu hóa và túi tiêu hóa.
Từ các gới ý đó rút ra nhận xét và nêu ưu điểm. Và các ưu điểm đó là:
- Thức ăn đi theo một chiều trong ống tiêu hóa không bị trộn lẫn với chất thải còn thức ăn trong túi tiêu hóa bị trộn lẫn với chất thải
- Trong ống tiêu hóa dich tiêu hóa không bị hòa loãng còn trong túi tiêu hóa dịch tiêu hóa bị hòa loãng nhiều với nước
- Nhờ thức ăn đi theo một chiều nên hình thành các bộ phận chuyển hóa , thực hiện các chức năng khác nhau như tiêu hóa hóa học, hấp thụ thức ăn, trong khi túi tiêu hóa không có sự chuyển hóa như trong ống tiêu hóa.